ضریب تاثیر Impact Factor چیست؟

ضریب تاثیر چیست (impact factor (IF))  ؟ ضریب تاثیریک ژورنال علمی ، بیانگر میانگین تعداد استنادها (مرجع خوردن یا citations) مقالات آن ژورنال درسایر ژورنال ها و مراجع علمی است (روش محاسبه آن در ادامه  خواهد آمد). ولذا این ضریب در واقع بیانگر اعتبار آن ژورنال در زمینه پژوهشی خود در میان سایر ژورنال ها می باشد. (ژورنالی باIFبالاتر اهمیت بیشتری نسبت به ژورنالی با IF پایین تر دارد). ضریب تاثیرIFتوسطEugene Garfieldبنیانگذار موسسه Institute for Scientific Information (که با نام ISI شناخته میشود) تعریف و تدوین شد. هرچند که در سال ۱۹۹۲ با خریداری این موسسه توسط شرکتThomson Scientific & Healthcareبه نام Thomson ISI شناخته میشود. محاسبه مقدار IF یک ژورنال بر اساس رابطه Impact Factor = α / β انجام میگیرد. که مقدار α برابر تعداد دفعات مرجع خوردن (نقل شدن) مقالات ژورنال در سایر ژورنال های ایندکس شده JCR  در طول دو سال اخیر بوده و مقدار β تعداد مقالات انتشار یافته توسط ژورنال در طول دو سال اخیر است. ولذا مقدار IF یک ژورنال در سال ۲۰۱۵ بر اساس اطلاعات دو سال ۲۰۱۴ و ۲۰۱۳ می باشد. (در حقیقت IF سال ۲۰۱۴ در گزارش سال ۲۰۱۵ ارائه خواهد شد)از سال ۱۹۷۵ هر ساله برای ژورنال های ایندکس شده در فهرست JCR (Journal Citation Reports) ضریب تاثیر آنها محاسبه و اعلام میگردد.  

 نحوه محاسبه IF  :

Impact Factor  فقط درمورد نشریات نمایه‌شده در بانک اطلاعاتی Web of Science و توسط موسسه ISI برای بیش از 11000 مجله محاسبه و منتشر می‌شود. به‌این ترتیب فقط مجلات ISI دارای Impact Factor واقعی هستند. محاسبه بر مبنای یک دوره سه ساله صورت می گیرد. IF ژورنال x از تقسیم نمودن تعداد موارد ارجاع به مقالات دو سال گذشته آن ژورنال (x) در سال جاری در تمامی ژورنالها، به تعداد مقالات منتشر شده در ژورنال (x) در بازه دو سال گذشته حاصل می آید. فرضا اگر در سال ۸۴ جمعا ۴۰ ارجاع به یک مجله صورت گرفته باشد و در آن مجله در سال ۸۲ تعداد ۲۶ مقاله و در سال ۸۳ تعداد ۲۴ مقاله چاپ شده باشد، ضریب ارجاع آن مجله، از تقسیم ۴۰ بر ۵۰ (24+26=50) به دست می آید که 0.8 است. یعنی به طور متوسط، هر مقاله آن نشریه 0.8 مرتبه مورد استناد مقالات دیگر قرار گرفته است.

نحوه دسترسی به IF مجلات:
برای مشخص سازی ضریب تاثیر IF یک مجله می توان به سایت مربوطه به آن مجله مراجع کرد و اطلاعات لازم را بدست آورد. همچنین برای جلوگیری از هرگونه سوء استفاده می توان از سایت های معتبری چون SJR , Bioxbio استفاده نمود.
SJR: www.scimagojr.com
Bioxbio: www.bioxbio.com

CiteFactor: www.citefactor.com

چند نکته:

IF معیار ارزیابی ژورنالها در یک زمینه یا رشته خاص با یکدیگر میباشند. بنابراین هرگز نباید IF یک ژورنال پزشکی به طور مثال رشته داخلی را با IF یک ژورنال دندانپزشکی مقایسه نمود.

برخی مجلات مقالاتی را چاپ می کنند که حالتReviewدارند. IF این مجلات معمولا بسیار بالاتر از مجلات دیگر در یک رشته خاص میباشد. از جمله این مجلات می توان به Annual Review of Cell and Developmental Biology ‏ وAnnual Review of Genetics اشاره نمود.

هرچند IF یک ژورنال میتواند به عنوان معیاری جهت تخمین ارزش متوسط مقالات آن ژورنال به کار رود ولی بایستی در نظر داشت تعداد ارجاعات به مقالات مختلف یک ژورنال می تواند بسیار متفاوت باشد. به عبارت دیگر توزیع فراوانی ارجاع به هر مقاله در یک ژورنال به هیچ عنوان یک توزیع نرمال نمیباشد. به طور مثال بیش از 90 درصد IF ژورنال بسیار معتبرNatureدر سال 2004 به 25 درصد مقالات منتشر شده در این ژورنال بازمی گشت.

IF هرچند یک شاخص کمی علم سنجی است که می‌تواند معیاری برای سنجش کیفیت نشریات باشد اما به دلیل محدودیت‌های که دارد نباید آن را به تنهایی شاخصی برای ارزشیابی و سنجش کیفیت مجلات دانست.